Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Licząc udziały w gospodarstwie, które rolnik nabył przez zasiedzenie  i na podstawie umowy z nieżyjącą już mamą, sąd się pomylił. Wyszły mu dwie liczby ułamkowe, które przekraczają 1 – czyli udziały tego rolnika w tej nieruchomości przekraczają wielkość tej nieruchomości
• Przez ten błąd logiczny nie da się założyć dla nieruchomości księgi wieczystej. Tymczasem pan N. zmarł a jego spadkobierca w żaden sposób nie może wskazać swych praw  - bo nie ma księgi.
• Postanowienia sądu nie da się sprostować inaczej niż za pomocą skargi nadzwyczajnej. Dlatego RPO składa ją do Sądu Najwyższego

Przed prawie 10 laty pan N. wniósł o uznanie, że przez zasiedzenie nabył gospodarstwo rolne z budynkami. Gospodarował na nim po śmierci rodziców. Ojciec zmarł 60 lat a matka – 30 lat wcześniej. Przed śmiercią przekazała synowi swoje udziały w gospodarstwie. Należało jednak uporządkować sprawę pozostałych udziałów. Sąd zalecił więc, by przeprowadzić postępowanie spadkowe. Następnie zaś wyliczył, jaką część gospodarstwa pan N. nabył przez zasiedzenie. Tyle że ustalając kwestie spadkowe pomylił sięi przyjął, że pan N. był właścicielem zaledwie 4/28 gospodarstwa na dzień w którym nastąpiło zasiedzenie, a zatem zasiedzeniu podlegały 24/28. Jednak taki ułamek nie wynika z postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku, znajdujących się w aktach sprawy. Dodatkowo sądowi umknął fakt, iż przed datą zasiedzenia zmarła bezpotomnie także siostra pana N., po której on także dziedziczył. Biorąc pod uwagę te okoliczności pan N. mógł na dzień zasiedzenia być właścicielem udziałów w wysokości 26/56 albo 82/112 - w zależności od tego czy gospodarstwo było własnością jednego z rodziców czy obojga. Nie wiadomo jakie ustalenia poczynił sąd w tym zakresie, ponieważ nie ma uzasadnienia tego orzeczenia. Z analizy sprawy wynika, że zasiedzenie mogłoby dotyczyć udziałów w wysokości zaledwie 30/56 albo 30/112 (15/56), co stanowi w pierwszym przypadku poniżej ½ gospodarstwa, a w drugim przypadku poniżej ¼ gospodarstwa, tymczasem udział wskazany przez sąd to 24/28 to 48/56 lub 96/112, czyli niemal całe gospodarstwo. Dlatego, po przedłożeniu tego orzeczenia i orzeczeń dotyczących dziedziczenia, pan N. i jego spadkobierca nie mogli uzyskać wpisu do księgi wieczystej, ponieważ z zestawienia tych dokumentów wynikało, że pan N., a następnie jego spadkobierca nabył własność w wysokości ułamka przekraczającego 1. Z powodu tego błędu nadal nie można założyć księgi wieczystej dla nieruchomości. I nie można tej sytuacji zmienić bez zmiany postanowienia w sprawie zasiedzenia części nieruchomości, która możliwa jest wyłącznie w drodze skargi nadzwyczajnej..

Przy uwzględnieniu tych rachunków to, co odziedziczyłby pan N. dobrze złożyłoby się z tym, co nabył tytułem zasiedzenia. A tak po dodaniu ułamków powstaje liczba większa niż jeden. Z powodu tego błędu nie daje się teraz założyć księgi wieczystej dla nieruchomości. I da się tego już zmienić inaczej niż za pośrednictwem skargi nadzwyczajnej.

RPO składa taką skargę. Postanowieniu sądu RPO zarzuca:

1. rażące naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwą wykładnię art. 172 § 2 w związku z art. 172 § 1 kodeksu cywilnego polegające na przyjęciu, że:

• posiadacz nieruchomości może w ramach zasiedzenia nabyć udział w nieruchomości, do którego przysługuje mu prawo własności i/lub
• możliwe jest w drodze zasiedzenia nabycie udziału w nieruchomości w takiej wysokości, która łącznie z udziałami, do których nabywcy przysługiwało prawo własności w dacie zasiedzenia - przekracza jedność;

1. rażące naruszenie prawa procesowego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 610 w zw. z art. 670 kodeksu postępowania cywilnego polegające na wydaniu postanowienia o zasiedzeniu, bez wnikliwego zbadania stanu prawnego przez sąd, a to poprzez:

• nieustalenie dziedziczenia po siostrze pana N., w sytuacji, gdy osobie tej przysługiwało prawo własności do udziałów w nieruchomości będącej przedmiotem postępowania o zasiedzenie,

3. Kolejny zarzut dotyczy naruszenia:

• konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i bezpieczeństwa prawnego wywodzonych z art. 2 Konstytucji,
• konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego, czyli także rzetelnego rozpatrzenia sprawy przez sąd, wywodzonego z art. 45 ust. 1 Konstytucji,
• konstytucyjnego prawa do dziedziczenia chronionego w art. 21 ust. 1 i 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

ze względu na funkcjonowanie w obrocie prawnym wadliwego postanowienia sądu o zasiedzeniu, pozostającego w rażącej sprzeczności z rzeczywistym stanem prawnym co do wysokości udziałów w nieruchomości, które przypadły pan N., uniemożliwiając tym samym założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, w której udziały nabyła kolejna osoba w wyniku dziedziczenia po panu N.

Ze względu na wątpliwości dotyczące mandatu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego RPO kieruje tę sprawę do Izby Cywilnej, żeby nie komplikowac i tak skomplikowanej sytyuacji obywateli pokrzywdzonych w tej sprawie.

BPW.511.47.2020