Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Uchwała przesądza, że w kompetencjach nadzoru budowlanego leży badanie legalności wszystkich przedsięwzięć lub robót budowlanych, co do których może istnieć ryzyko nie tylko ich niezgodności z przepisami prawa budowlanego, ale spowodowania zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenia środowiska. Nadzór budowlany może zatem nakazać doprowadzenie każdej inwestycji do stanu zgodnego z prawem lub nakazać rozbiórkę, jeżeli nie ma innej możliwości zlikwidowania zagrożenia powodowanego przez obiekt lub prowadzone roboty budowlane. Nie ma przy tym znaczenia, że inwestor nie musiał uzyskać pozwolenia na budowę lub dokonać zgłoszenia. Dotyczy to np. wiat peronowych, altan działkowych, obiektów gospodarczych, obiektów małej architektury (np. placów zabaw), remontów niektórych obiektów budowlanych, a także wszelkich robót budowlanych.

Dotychczas zdarzało się, że organy nadzoru budowlanego (przy aprobacie sądów administracyjnych) umarzały postępowania w sprawie oceny legalności niektórych przedsięwzięć lub robót budowlanych i w ogóle nie badały ani zgodności z przepisami techniczno-budowlanymi ani tego, czy powodują zagrożenie bezpieczeństwa ludzi, mienia bądź zagrożenie dla środowiska.

W ocenie Rzecznika nie powinno budzić wątpliwości, że w tego rodzaju sprawach organy nadzoru budowlanego powinny przeprowadzić szybkie i skuteczne postępowanie oraz w razie stwierdzenia nieprawidłowości – zobowiązać inwestora do wstrzymania robót budowlanych, wykonania określonych prac, a w razie konieczności - nakazać rozbiórkę obiektu niespełniającego wymogów prawa budowlanego, zagrażającego życiu ludzi, mieniu lub środowisku.

Uchwała NSA będzie miała znaczenie dla inwestorów, ale także dla osób, które sąsiadują z terenem inwestycji, jednak przede wszystkim wyjaśnia wątpliwości co do zakresu kompetencji organów nadzoru budowlanego. Organy nadzoru budowlanego nie będą mogły umorzyć postępowania legalizacyjnego lub naprawczego i odsyłać skarżącego do sądu cywilnego.

Uchwała NSA nie stworzyła nowego stanu prawnego. Jej celem jest ujednolicenie rozbieżnej praktyki rozumienia i stosowania przepisów prawa budowlanego. Z tego względu stanowisko Polskiego Związku Działkowców, zgodnie z którym wydanie przez NSA uchwały o treści postulowanej przez Rzecznika stanowi „realną groźbę podważania legalności istniejących altan działkowych, mimo że spełniają kryteria dotyczące gabarytów” (zob. wystąpienie Prezydium KR PZD do NSA ws. wniosku RPO - 10.06.2016) nie może być przedstawiane jako konsekwencja działań Rzecznika Praw Obywatelskich, tym bardziej, że przepisy ustawy dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (zob. art. 13) stanowią samodzielną podstawę do określonych działań ze strony organów nadzoru budowlanego w indywidualnych sprawach. Z tego też powodu w dniu 30 czerwca 2016 r. Rzecznik Praw Obywatelskich na spotkaniu z delegacją PZD odmówił wycofania wniosku o podjęcie uchwały. Jednocześnie zaproponował, aby Związek przystąpił do postępowania w charakterze tzw. „przyjaciela sądu” i przedstawił NSA swoje stanowisko.

Uchwała z dnia 3 października 2016 r.:

"Do robót budowlanych i obiektów budowlanych, które nie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę i nie są objęte obowiązkiem zgłoszenia mogą być stosowane przepisy art. 50 ust. 1 pkt 2 lub pkt 4 in fine ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r., poz. 290, ze zm.), a także art. 51 ust. 7 tej ustawy, jeżeli roboty budowlane zostały wykonane w sposób, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 2 lub pkt 4 in fine".