Biuletyn Informacji Publicznej RPO

23 maja 2017 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Bălșan przeciwko Rumunii (skarga nr 49645/09).

Fakty

Pani Bălșan, skarżąca, zarzucała władzom niezapewnienie jej ochrony przed przemocą i agresywnym zachowaniem jej męża, a także niezatrzymanie go mimo składania wielu skarg.

Skarżąca była kilkakrotnie przez niego pobita, dysponowała obdukcjami lekarskimi. Raz interweniowało pogotowie i policja. Pomimo złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, prokuratura nie zdecydowała się na wniesienia aktu oskarżenia przeciwko mężowi skarżącej, nakładając na niego grzywnę za wykroczenie w wysokości odpowiadającej 200 zł.

W ocenie prokuratury skarżąca sprowokowała kłótnię po spożyciu alkoholu oraz nie udowodniła gróźb karalnych. Konkludując, prokuratura wskazała, że mimo iż mąż skarżącej dopuścił się czynu spowodowania uszczerbku na zdrowiu, to jego działanie nie było społecznie szkodliwe, ponieważ został sprowokowany przez ofiarę, nie był wcześniej karany oraz był emerytem.

Sprawa była ostatecznie rozpoznawana przez sąd, który uniewinnił męża skarżącej, wskazując, iż nie udowodniła stawianych mu zarzutów spowodowania uszczerbku na zdrowiu. Sąd wskazał również, że obrażenia skarżącej powstały w wyniku konsumpcji alkoholu oraz dlatego, że niewłaściwie zajmowała się swoimi dziećmi. W konsekwencji czyn uznano za mający nieznaczną społeczną szkodliwość i wymierzono grzywnę w wysokości odpowiadającej 500 zł.

Kolejnych pięć zgłoszeń o stosowaniu przemocy domowej w 2008 r. zakończyło się wymierzeniem skarżącemu grzywny za wykroczenie w wysokości odpowiadającej 100 zł.

Stanowisko Trybunału

W ocenie Trybunału złe traktowanie skarżącej, której trzykrotnie spowodowano uszczerbek na zdrowiu, połączone z poczuciem bezradności, było wystarczająco poważne by osiągnąć wymagany stopień dolegliwości, o którym mowa w art. 3 Konwencji, co wiąże się z pozytywnym obowiązkiem działania ze strony państwa. Trybunał podkreślił, że władze krajowe musiały być świadome przemocy domowej stosowanej wobec skarżącej, biorąc pod uwagę powtarzające się skargi kierowane do policji i do sądów. Miały więc obowiązek działać na podstawie złożonych skarg. Tymczasem, pomimo istnienia podstaw prawnych w Rumunii, w ramach których można się skarżyć na przemoc domową i zwracać się o ochronę władz (prawo karne przewidywało kwalifikowaną formę przestępstwa spowodowania uszczerbku na zdrowiu wobec członka rodziny), z czego w pełni korzystała skarżąca, władze nie zastosowały odpowiednich przepisów prawnych w jej sprawie. Co więcej, władze uznały, że skarżąca sprowokowała przemoc domową przeciwko sobie oraz że nie była ona na tyle poważna, by wchodziła w zakres prawa karnego (wykroczenie). Dlatego, Trybunał stwierdził jednomyślnie naruszenie Artykułu 3 (zakaz nieludzkiego i poniżającego traktowania) Konwencji, z uwagi na niezapewnienie skarżącej odpowiedniej ochrony przed przemocą ze strony jej męża.

Trybunał podkreślił również, że niezapewnienie ochrony kobietom przeciwko przemocy domowej narusza ich prawo do równego traktowania oraz że powyższy brak nie musi być umyślny. Trybunał podkreślił, że tego typu podejście rumuńskich władz pozbawiło krajowy system prawny możliwości sprawnej reakcji oraz było niezgodne z międzynarodowymi standardami w zakresie zwalczania przemocy wobec kobiet. Trybunał odniósł się również do statystyk, wskazując, że tego typu rodzaj przemocy jest tolerowany w Rumunii oraz postrzegany jako coś normalnego przez większość społeczeństwa oraz że niewielki procent skarg skutkuje wszczęciem postępowania karnego. Liczba ofiar przemocy domowej (w przeważającej większości kobiet) rośnie w Rumunii z roku na rok. Towarzyszy temu zbyt mała ilość schronisk dla ofiar przemocy domowej oraz ich niska świadomość prawna. Dlatego, pasywna postawa władz w niniejszej sprawie skutkowała dyskryminacyjnym podejściem w stosunku do skarżącej jako kobiety oraz ukazała brak zaangażowania Rumunii w zwalczanie przemocy domowej w kraju.

Konkludując, Trybunał stwierdził naruszenie Artykułu 14 (zakaz dyskryminacji) w związku z Artykułem 3 Konwencji z uwagi na przemoc opartą na płci.