Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W ubiegłym tygodniu minęła 70. rocznica uchwalenia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Ten bezprecedensowy dla naszej cywilizacji i kultury dokument zmienił sposób myślenia o człowieku. Podkreślił jego przyrodzoną godność oraz równe i niezbywalne prawa. 

W Polsce musieliśmy czekać aż do 1989 r., aby prawa człowieka stały się prawami podstawowymi. Z tym większym niepokojem należy zauważyć, że dziś realizacja wielu praw obywateli, wynikających zarówno z Deklaracji, jak i z  Konstytucji, jest zagrożona. Ich ochrona staje się coraz trudniejsza, zwłaszcza wobec zachwiania równowagi władz i dążenia do upolitycznienia instytucji publicznych. Dlatego warto wskazać 10 najważniejszych wydarzeń mijającego roku, istotnych z punktu widzenia praw człowieka.  

Reportaż „Superwizjera”. 21 stycznia TVN wyemitował reportaż o obchodach rocznicy urodzin Adolfa Hitlera przez polskich neonazistów. Uświadomiło to, jakim zagrożeniem dla demokracji może być faszyzm, nie dość zdecydowanie zwalczany.

Nowelizacja ustawy o IPN. Ustawa, która miała doprowadzić do ograniczenia wadliwych „kodów pamięci”, paradoksalnie zwiększyła ich używanie na świecie. Wycofanie się z ustawy przez jej twórców zapobiegło powrotowi cenzury i pogorszeniu wizerunku Polski, choć wciąż są niektóre zagadnienia (jak np. zagadnienia odpowiedzialności cywilnej), które wymagają refleksji.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE ws. wycinki w Puszczy Białowieskiej. 17 kwietnia TSUE orzekł, że decyzje Polski o zwiększeniu wycinki naruszały prawo UE. Potwierdziło to, że uzasadnione były - brutalnie rozbijane - protesty przeciw niej.

Protest opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Rozpoczęta 18 kwietnia 40-dniowa okupacja sejmowego korytarza wykazała po raz kolejny, jak bardzo prawa tych osób nie są respektowane.

Sprawa Tomasza Komendy. 16 maja Sąd Najwyższy uniewinnił go od zarzutu zgwałcenia i zabójstwa dziewczynki - odsiedział 18 lat. Ta sprawa mogła się wydarzyć m.in. dlatego, że przyznał się on na policji, bo został pobity. Gdyby od początku miał adwokata, nie mogłoby do tego dojść. Dlatego tak ważne jest zagwarantowanie prawa do obrony od chwili zatrzymania. Równie istotne jest skuteczne zapobieganie torturom. Brak takiego przestępstwa w Kodeksie karnym uniemożliwia kwalifikację konkretnych czynów jako tortur.  

Wyrok Trybunału Praw Człowieka w sprawie ekshumacji ofiar katastrofy smoleńskiej. 20 września ETPCz uznał, że brak możliwości odwołania się do sądu od decyzji prokuratury o ekshumacji narusza prawo Unii.

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie ws. Marszu Równości. 12 października SA uchylił zakaz wydany przez Prezydenta Lublina Krzysztofa Żuka. Potwierdził, że państwo ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo obywatelom korzystającym z wolności zgromadzeń.

Postanowienie tymczasowe TSUE. 19 października TSUE, badając wniosek Komisji Europejskiej, zawiesił stosowanie przepisów ustawy o Sadzie Najwyższym co do stanu spoczynku sędziów po 65. roku życia i wstrzymał powołania na ich miejsce.

Obchody Święta Niepodległości 11 listopada 2018 r. Choć Prawo o zgromadzeniach nie dotyczy tych organizowanych przez władze państwowe, to nie ma przepisów,  jak postępować przy kolizji manifestacji organizowanych przez obywateli i przez państwo. Świętowaliśmy też 100-lecie wywalczenia przez Polki praw wyborczych – w Polsce odbyło się wiele konferencji, seminariów i spotkań, w czasie których dyskutowaliśmy o herstorii, emancypacji kobiet i aktualnym (niestety nienajlepszym) stanie przestrzegania praw kobiet w Polsce.

Pogrzeb bezdomnej. 15 listopada w Otwocku pochowano Ewę Musiał, lekko upośledzoną osobę, która niemal 40 lat zmagała się z bezdomnością, nie mając dokumentów i oficjalnie „nie istniejąc”.