Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej przysługuje od chwili faktycznego umieszczenia w niej dziecka - orzekło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach
• Kolegium zmieniło swą wcześniejszą decyzję o tym, że świadczenie należy  się od  dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu o ustanowieniu rodziny zastępczej
• Dzięki temu rodzice zastępczy otrzymają  świadczenie od wcześniejszego okresu
• Rodzina zastępcza  i dziecko nie musieli czekać na wyrok sądu administracyjnego, do którego w ich sprawie skierował skargę  RPO. Kolegium postanowiło bowiem skorzystać z prawa do zmiany własnej decyzji bez konieczności angażowania WSA i uwzględnić w całości skargę Rzecznika.

Sąd rejonowy ustanowił dla dziecka rodzinę zastępczą i zarządził umieszczenie go tej w rodzinie. Było to 14 lutego 2017 r. Apelację złożyła matka biologiczna. Prawomocną decyzję w tej sprawie wydał sąd okręgowy 14 grudnia 2017 r. - oddalił apelację.

Według prawa umieszczenie w pieczy zastępczej następuje „na podstawie orzeczenia sądu” a świadczenie przyznaje się od „dnia faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej”.

Najpierw starosta, a potem SKO uznali, że rodzinie zastępczej należy się świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka (660 zł miesięcznie) od dnia uprawomocnienia  się decyzji sądu o umieszczeniu w niej dziecka. Tym samym rodzicom zastępczym nie przyznano prawa do świadczenia za okres dziesięciu miesięcy, pomimo że dziecko już faktycznie u nich przebywało.

- Taka sytuacja nie może zyskać aprobaty w państwie prawa - ocenił Rzecznik Praw Obywatelskich, który zaskarżył te decyzje do WSA. W Konstytucji zapisano, że Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Zgodnie zaś z Konwencją o Prawach Dziecka, we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, sprawą nadrzędną powinno być jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka.

W chwili  umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej po stronie państwa powstaje obowiązek zapewnienia środków na jego utrzymanie - wskazał Rzecznik.  Nie do zaakceptowania jest sytuacja, gdy w pewnym okresie dziecko pozbawione pieczy rodziców biologicznych, może znaleźć się poza tym wsparciem. Organy administracji mają zadbać, aby w każdym czasie potrzeby dziecka były zapewnione.

Ten aspekt pozostał poza rozważaniami organów obu instancji. RPO zarzucił staroście i SKO błędną wykładnię ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przez przyjęcie, że świadczenie przysługuje od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu opiekuńczego o ustanowieniu rodziny zastępczej. Zdaniem Rzecznika decydująca jest data faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na mocy postanowienia sądu, które jest natychmiast wykonalne.

Według Rzecznika utożsamienie pojęcia ustanowienia rodziną zastępczą z prawomocnością postanowienia jest nie tylko krzywdzące dla rodziny zastępczej, która rzeczywiście sprawuje opiekę, ale nie znajduje też oparcia w przepisach prawa.

Skargę do WSA składa się za pośrednictwem SKO. Kolegium zdecydowało jednak nie przekazywać skargi Rzecznika do sądu i w drodze tzw. autokontroli wydało własną decyzję. 

W połowie listopada 2018 r. SKO uznało, że wcześniejsza ocena naruszała prawo. Starosta oraz Kolegium, ograniczając się do wykładni gramatycznej przepisów, nieprawidłowo uznali, iż świadczenie przysługuje dopiero od daty wydania prawomocnego postanowienia z 14 grudnia, a nie od daty wydania pierwotnego postanowienia o ustanowieniu rodziny zastępczej.  Tym samym świadczenie ma być przyznane od 14 lutego 2017 r.

III.554.32.2018