Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Mężczyzna wystąpił o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad matką, która posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności bez wskazania daty powstania niepełnosprawności. Wniosek został załatwiony odmownie, a rozstrzygnięcie utrzymał w mocy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym ze skargi kasacyjnej Zainteresowanego.

Z treści art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje tylko wówczas, gdy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki lub studiów, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 21 października 2014 r. (K 38/13) uznał, że ten przepis ustawy w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa. Trybunał poprawienie stanu prawnego w pilnym trybie zostawił ustawodawcy (cz. III. pkt 8 uzasadnienia dotyczącego skutków wyroku). Dotychczas nie podjęto skutecznie stosownej inicjatywy ustawodawczej.

Zdaniem Skarżącego, a także Rzecznika Praw Obywatelskich, organy rozstrzygające w sprawie powinny oceniać warunki uprawniające do świadczenia pielęgnacyjnego z wyłączeniem tej części przepisów, które od 21 października 2014 r. (data wyroku Trybunału) zostały uznane za niekonstytucyjne, a więc z uwzględnieniem wiążącej ich sentencji wyroku.

Sprawa ma istotne znaczenie przy ocenie skutków prawnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Sentencja wyroku Trybunału w sposób wyraźny przesądziła o niekonstytucyjności przepisu w zakresie, w jakim dopuszcza zróżnicowanie w dostępie do świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na moment powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Organy rozpoznające wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożony przez opiekuna osoby dorosłej mają obowiązek zbadania, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania tego świadczenia, uwzględniając analizę wiążącej ich sentencji wyroku. Rozstrzygniecie Naczelnego Sądu Administracyjnego będzie znaczące z uwagi na rozbieżności w orzecznictwie o wiążącym charakterze uzasadnienia orzeczeń Trybunału.