Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Program PFRON ma ułatwić osobom z niepełnosprawnościami dostęp do specjalistycznego sprzętu, dzięki czemu nie będą one musiały ponosić kosztów jego zakupu  
• Rzecznik Praw Obywatelskich popiera rozwiązania ułatwiające tym osobom codzienne funkcjonowanie
• Wątpliwości budzą jednak niektóre aspekty tego programu, który nie jest przejrzysty  
• Zakup sprzętu rehabilitacyjnego uznano bowiem za formę rezerwy strategicznej, postępowanie ma być prowadzone według ustawy o ochronie informacji niejawnych, nie jest też znana lista kupionego sprzętu

Rzecznik występuje w tej sprawie do pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Pawła Wdówika.

RPO powziął informacje o uruchomieniu ogólnopolskiej wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych i technologii asystujących. Rzecznik popiera wprowadzanie rozwiązań mających ułatwić osobom z niepełnosprawnościami dostęp do najnowszych technologii ułatwiających codzienne funkcjonowanie. Niemniej podziela wątpliwości osób z niepełnosprawnościami co do niektórych aspektów sprawy.

Z uzasadnienia przyjęcia przez Radę Nadzorczą PFRON programu „Wypożyczalnia technologii wspomagających dla osób niepełnosprawnych" wynika, że to rozwiązanie ma ułatwiać dostęp do specjalistycznego sprzętu osobom z niepełnosprawnościami. Jak podkreślano - dzięki niemu osoby z niepełnosprawnością nie będą musiały ponosić kosztów jego zakupu i  środki te przeznaczyć na inne cele.

Jednocześnie w mediach pojawiły się informacje o budzącym wątpliwości sposobie organizacji programu. Wskazywano, że Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych poczyniła zakupy bez konsultacji z przedstawicielami organizacji społecznych oraz producentów, a podmiotom, do których zwróciła się Agencja, wskazano krótki, 8-dniowy termin na dostarczenie sprzętu. Ponadto postępowanie ma być prowadzone zgodnie z przepisami ustawy o ochronie informacji niejawnych. Media informowały również, że nie jest znana lista zakupionego sprzętu.

7 lutego 2023 r. podczas posiedzenia sejmowych komisji zdrowia oraz polityki społecznej pełnomocnik informował, że - wraz z przewodniczącą Krajowej Rady Konsultacyjnej działającej przy nim - utworzył listę ekspertów, którzy wypowiedzieli się na temat sprzętu, jaki powinien być wypożyczalni. Zwrócił się też do Prezesa Rady Ministrów o wydanie decyzji o utworzeniu rezerwy strategicznej w postaci sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych i technologii asystujących, w drodze formalnej i nieutajnionej korespondencji. Wobec zgody Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych przystąpiła do zakupów. 

Przedstawicielka Agencji wyjaśniła, że brak możliwości udzielenia odpowiedzi na wszystkie pytania posłów jest podyktowany względami formalnymi. Podkreśliła, że rezerwy tworzone są w trybie nagłym, pilnym i podyktowanym szczególnymi okolicznościami. Agencja otrzymała decyzję w trybie zastrzeżonym, co zdeterminowało dalszy sposób procedowania, czyli prowadzenie zakupów bez możliwości ujawnienia szczegółów  oraz skierowanie zapytań ofertowych do wąskiej grupy przedsiębiorców (przetwarzających informacje niejawne).

Wynika z tego, że budzący sprzeciw społeczny brak przejrzystości był spowodowany decyzją o uznaniu zakupu sprzętu dla osób z niepełnosprawnościami za formę rezerwy strategicznej. Zgodzie z ustawą tworzy się je na wypadek m.in. zagrożenia bezpieczeństwa i obronności państwa, zdrowia publicznego oraz wystąpienia klęski żywiołowej lub sytuacji kryzysowej, czy też ratowania życia i zdrowia obywateli. Wydaje się, że zakup asortymentu, który ma poprawiać jakość życia i sytuację finansową osób z niepełnosprawnościami nie mieści się w tych celach.

Z informacji, które uzyskał Rzecznik, wynika, że Agencji przekazano na realizację zadań wspierających rehabilitację osób z niepełnosprawnościami dotację celową w wysokości 200 mln zł, która miała zostać wykorzystana do 30 listopada 2022 r., a która została spożytkowana na zakup sprzętu w kwocie 100 mln zł.

Zastępca RPO Valeri Vachev zwraca się do pełnomocnika o wyjaśnienia, zwłaszcza o wskazanie powodów, dla których uznano zakup sprzętu rehabilitacyjnego za formę rezerwy strategicznej i skierowano do Prezesa Rady Ministrów wniosek o wydanie decyzji o utworzeniu rezerwy strategicznej w postaci sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych i technologii asystujących.

Pyta ponadto,  jaki sprzęt znalazł się na liście, kto brał udział w jej tworzeniu i czy opracowany katalog znajduje odzwierciedlenie w zakupach. Prosi również o wyjaśnienie, z jakich względów nie włączono w proces konsultacji przedstawicieli organizacji społecznych, w szczególności osób z niepełnosprawnościami oraz producentów, a także na jaki cel przeznaczono pozostałą część dotacji, gdzie obecnie znajduje sprzęt, czy jest wykorzystywany i czy zakładani beneficjenci mogą wnioskować o korzystanie z niego.

XI.6060.2.2023