Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Jak powinny wyglądać odpowiedzi SN na pytania w sprawach „frankowych”? Jakie znaczenie dla ludzi będzie miało to, że Sad Najwyższy będzie udzielał tych odpowiedzi w składzie, który latwo podważyć?
• Rzecznik Praw Obywatelskich zorganizował publiczne wysłuchanie w sprawie kredytów „frankowych”. Spotkanie zostało zorganizowane, bo Sąd Najwyższy przed przedstawieniem stanowiska dotyczącego kredytów „frankowych” poprosił różne instytucje, w tym RPO, o stanowiska.
• Zdaniem RPO Adama Bodnara najlepszą formą przygotowania takiego stanowiska jest otwarte spotkanie i wysłuchanie stron sporu. Spotkanie u RPO jest jednocześnie kontynuacją prac Forum Konsumenckiego RPO pod honorowym przewodnictwem prof. Ewy Łętowskiej.
• W spotkaniu wzięło udział - na miejscu i zdalnie - prawie 200 osób.

- Sprawą kredytów „frankowych” RPO zajmuje się od 2017 r. Wtedy razem z Rzecznikiem Finansowym podjęliśmy akcję informacyjną dla kredytobiorców. Wtedy zobaczyliśmy też skalę problemu i to, że sprawa tych kredytów będzie musiała skończyć się w sądach. Zorganizowaliśmy 17 spotkań w 14 miastach dla setek uczestników. Zobaczyliśmy, jak słabo znane jest prawo konsumenckie, zobaczyliśmy bariery, przed jakimi stoją osoby, które mają roszczenia wobec banków – mówił Adam Bodnar.

Od tego czasu bardzo wiele się zmieniło, dzięki postępowaniom sądowym, w tym litygacji strategicznej, dzięki determinacji stowarzyszeń kredytobiorców i orzecznictwu TSUE. Rzecznik, poprzez działanie Forum Konsumenckiego starał się w tym czasie pokazać, jak w zgodzie z prawem UE podchodzić do problemu kredytów „frankowych”. Przystępował też do postępowań strategicznych i składał skargi nadzwyczajne (działania te opisane są w serwisie Rzecznika).

Teraz RPO chce być po stronie obywateli, ale też chce przedstawić kompleksową ekspertyzę, opartą na argumentach wszystkich stron. - Prawo unijne jest jedno – i trzeba się o nie upominać – podkreślił Adam Bodnar.

Prof. Ewa Łętowska mówiła o dorobku Forum Konsumenckiego. Doprowadziło ono do większej przejrzystości (transparencji) debaty o problemie kredytów „frankowych” i pokazało, jak wiele grup interesów zaangażowanych jest w ten spór. Udało się też Forum uświadomić prawnikom niedoświadczenie i słabość sądów, które nie potrafiły w porę zareagować na problem, mimo istnienia europejskich narzędzi prawnych. Forum doprowadziło też do dynamizacji sporu o kredyty „frankowe”. Toczył się on od dawna, ale dopiero teraz doszło do polemik na poziomie angażującym opinię publiczną. Publiczne zaś przedstawienie kluczowych argumentów utrudnia manipulację i niejawny lobbing. - Dorobek Forum to omówienia, sprostowania, polemiki i operacjonalizowanie wyroków europejskich – mówiła prof. Łętowska.

Forum pokazało też, jak łatwo ulegamy w Polsce złudzeniom w ocenie rzeczywistości. Tak jak banki uległy złudzeniu i nie doceniły ryzyka finansowego kredytów „frankowych”, tak teraz konsumenci ulegają złudzeniu, że jakiekolwiek usterki ich umów będą prowadzić do spektakularnie korzystnych dla nich rozstrzygnięć. Tymczasem rolą unijnego prawa konsumenckiego, które teraz jest wprowadzane do obiegu w Polsce, nie jest przeważanie rozstrzygnięć w jedną stronę, ale równoważenie interesów stron. - Niestety, zasada proporcjonalności jest w Polsce niedoceniana – podkreśliła prof. Łętowska.

Część I. Uchwała SN w niewłaściwym składzie a prawa konsumenckie. "Jesteśmy w potrzasku"

Prowadzący obrady zastępca RPO Maciej Taborowski, wiceprzewodniczący Forum Konsumenckiego, postawił pierwsze pytanie: jak RPO powinien odnieść się do problemu, że odpowiadający na pytanie „frankowe” Sąd Najwyższy jest obsadzony w sposób niewłaściwy. Wynika to wprost z orzecznictwa sądów europejskich. - Jesteśmy więc w potrzasku. Sprawa kredytów „frankowych” jest niezwykle istotna dla ludzi – ale kwestie praworządności też są ważne. Czy RPO ma o tym mówić w swoim stanowisku? – zapytał Maciej Taborowski.

Zabrani podzielili się, choć nikt nie negował tego, że rozstrzygnięcie SN z udziałem sędziów SN powołanych przez nową, polityczną KRS, w trybie przyjętym przez prezydenta i z błędami wskazanymi przez sądy administracyjne, będzie obarczone poważną wadą prawną. Ale na ile wada ta będzie miała znaczenie dla ludzi?

Dla jednych (mec. Michał Wawrykiewicz, sędzia Anna Wypych-Knieć) orzeczenie SN będzie tak wadliwe, że nie do użycia. Dla innych nawet wadliwe będzie lepsze od braku rozstrzygnięcia, bo stanie się przynajmniej drogowskazem dla sądów (mec. Marcin Szymański) i może doprowadzić do pewnego uporządkowania poglądów, zwłaszcza w środowisku naukowym (prof. Fryderyk Zoll). Nawet uchwała dotknięta wadą pozwoli bowiem na dokończenie szeregu zawieszonych obecnie postępowań sądowych. Należy mieć nadzieję, że stanie się to w duchu europejskim (mec. Agnieszka Sobczyk, Forum Prawników Finansowych).

Cześć uczestników spotkania wskazywała też, że problem obsadzania sądów trzeba będzie rozstrzygnąć na płaszczyźnie politycznej, w wyborach, a nie tu, nie w sprawie tak ważnej dla ludzi. Ważą się dziś bowiem losy całych rodzin, ich dorobku życiowego (mec. Jacek Czabański i a także Barbara Husiew, Stop Bankowemu Bezprawiu), a każde przeciąganie i odkładanie decyzji, pod jakimkolwiek pretekstem i powodem, działa na korzyść banków (Arkadiusz Szcześniak, Stop Bankowemu Bezprawiu).

Dla ludzi nie ma już znaczenia status sędziów – ale rozstrzygnięcie, czy należy się wynagrodzenie za kapitał, albo kiedy zaczyna się przedawnienie roszczenia – a na te pytania ma odpowiedzieć SN (mec. Beata Strzyżowska). Sąd Najwyższy w prawidłowym składzie miał sporo czasu na wydanie uchwały, bo spory „frankowe” trwają od 2013 r. Nie zrobił tego. Teraz ważne jest, by była jakakolwiek decyzja (Barbara Husiew).

Pozostała jednak wątpliwość – że wada wadliwego obsadzenia sądu stanie się pretekstem do podważania uchwały SN. Jeśli orzeknie na korzyść kredytobiorców, banki uchwałę podważą (Arkadiusz Szcześniak, mec. Szymański, mec. Iwo Gabrysiak).

Prof. Ewa Łętowska podsumowała ten wątek dyskusji tak: - To nieprawda, że kwestie ustrojowe są niezależne od kwestii konsumenckich i nie mają związku ze sprawami zwykłych ludzi.

Jej zdaniem problem z obsadzeniem SN skrzywdzi konsumentów. Nikt nie będzie podważał sposobu, w jaki SN wyważy merytoryczne racje, za to zostanie podniesiony argument ustrojowy, o wadliwości obsadzenia sądu. – I to właśnie konsumenci na tym stracą. Zacznie się dyskusja, czy przyjęte rozstrzygniecie cokolwiek oznacza – przestrzegała.

Część II – 6 pytań do Sądu Najwyższego. "Walczmy o to, żeby to było zrozumiałe "

Tę część rozmowy prowadziła współprzewodnicząca Forum prof. Aneta Wiewiórowska-Domagalska. Stawiała po kolei pytania, na jakie ma odpowiedzieć Sąd Najwyższy, a zebrani analizowali je i wskazywali możliwe rozwiązania. Zwracali uwagę też na to, jak ważny jest zrozumiały język rozstrzygnięć, by „rozumiał je nie tylko sędzia, które je napisał”.

W debacie brało udział prawie 200 osób: na sali w Biurze RPO obecnych było kilkanaście osób, kolejne uczestniczyły zdalnie, za pomocą aplikacji TEAMS, a naYoutube transmisję na żywo oglądało ponad 130 osób.

Prawdziwym podsumowaniem dyskusji będzie stanowisko RPO dla Sądu Najwyższego - zapowiedziała prof. Aneta Wiewiórowska-Domagalska. Podkreśliła, że Sąd Najwyższy może się wypowiadać tylko tam, gdzie wątpliwości nie rozwiał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Program spotkania:

• 12:00 – 12:15: Otwarcie spotkania, przedstawienie działalności Forum Konsumenckiego – RPO dr hab. Adam Bodnar prof. SWPS
• 12:15 – 12:25: Czego nas uczy działalność Forum Konsumenckiego? – honorowa przewodnicząca Forum prof. Ewa Łętowska
• 12:25 – 13:00: Dyskusja dotycząca kwestii formalnych, związanych z wydaniem orzeczenia przez pełen skład Izby Cywilnej – wstęp i prowadzenie współprzewodniczący Forum dr hab. Maciej Taborowski
• 13:00 – 15:30: Dyskusja dotycząca treści pytań – wstęp i prowadzenie współprzewodnicząca Forum dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska