Biuletyn Informacji Publicznej RPO

O nowoczesnych metodach leczenia i wspierania osób z doświadczeniem choroby psychicznej, o problemach wynikających z organizacji leczenia i finansowania służby zdrowia, a także z niskiej świadomości społecznej Adam Bodnar rozmawiał w Wieliczce w Środowiskowym Domu Samopomocy. Dom prowadzi Fundacja Wspierania Rozwoju Społecznego "Leonardo".

We współczesnej psychiatrii bardzo wiele się zmienia, Rzecznik kładzie też wielki nacisk na to, by dbać o prawa człowieka osób w kryzysie psychicznym. To działania bardzo różnorodne – od prostego (ale witanego z uśmieszkiem) apelu, by nie określać sytuacji przykrych i nieprzyjemnych nazwami chorób psychicznych („polityczna paranoja”, „polityk-schizofrenik”), bo nazwa choroby nie może stygmatyzować. Innym sposobem jest stałe wizytowanie miejsc, w których przebywają osoby  w kryzysie psychicznym (m.in. szpitale psychiatryczne). Do tego zobowiązuje Rzecznika decyzja Sejmu, który powierzył mu pełnienie roli Krajowego Mechanizmu Prewencji, czyli instytucji, która działa w każdym państwie, które ratyfikowało protokół dodatkowy do Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania( w skrócie OPCAT). Rzecznik chce jednak nie tylko wyłapywać problemy, ale wspierać i promować doskonałe wzory i nowoczesne  metody,  dzięki którym np. nie tylko pacjent, ale i jego bliscy otrzymują profesjonalne wsparcie.

Fundacja Wspierania Rozwoju Społecznego „Leonardo” została założona w 2002 r. Prowadzi działania na rzecz osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym od 2005 r. Środowiskowy Dom Samopomocy w Wieliczce oraz Środowiskowy Dom Samopomocy w Woli Kalinowskiej, Warsztaty Terapii Zajęciowej w Skale od 2006 r., Środowiskowy Dom Samopomocy w Krakowie od 2009 r. oraz Klub Integracji Społecznej w Krakowie od 2009 r. Świadczy zintegrowane usługi medyczno-społeczne dla osób w kryzysie.

W opuszczonym przez  wielicki Sanepid baraku Fundacja - pracownicy, osoby z doświadczeniem choroby psychicznej, a także więźniowie z nowohuckiego zakładu karnego, stworzyli przepiękne wnętrza - zaaranżowane i urządzone z niezwykłym smakiem. Wszystko z przedmiotów zdobywanych na wyprzedażach, albo produkowane w spółdzielni socjalnej. Efekt tej pracy jest tak zachwycający, że ludzie zwracają się do Ośrodka z prośbą o to, by i u nich wykonać te cuda. - Nie ma lepszej rekomendacji dla naszej pracy - mówi prezes Zarządu Fundacji Wspierania Rozwoju Społecznego Mariusz Panek.

Fundacja realizuje projekty nastawione na aktywizację i wspieranie osób doświadczonych kryzysem psychicznym, aby mogły powrócić do stabilnej sytuacji życiowej, odnaleźć się na rynku pracy oraz odbudować relacje z bliskimi i relacje ze środowiskiem.

To między innymi projekty: „Od zrozumienia do zatrudnienia - praca dla osób chorych psychicznie" , „Pora na aktywność”, „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi”.

Tworzy ją czterdziestoosobowy stały zespół pracowników, a także współpracujący wolontariusze. Doświadczenie w pracy na rzecz osób doświadczonych kryzysem psychicznym i ich rodzin pozwala na skuteczne działanie.  Fundacja bierze aktywny udział w dyskusjach na temat zmian, jakie dokonują się w psychiatrii - organizuje konferencje, zagraniczne wyjazdy studyjne.

Równolegle Fundacja prowadzi akcje promujące innowacyjne i skuteczne metody pracy z pacjentem, działania profilaktyczne oraz przeciwdziałające zjawisku stygmatyzacji osób z zaburzeniami psychicznymi.

Planując nowe rozwiązania nawiązuje liczne kontakty z organizacjami zagranicznymi z Niemiec, Finlandii, Anglii oraz partnerami naukowymi w Polsce (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), a także z jednostkami świadczącymi usługi medyczne z różnych miast oraz jednostkami wsparcia społecznego.

Celem działań Fundacji jest budowa spójnego systemu ochrony zdrowia psychicznego w Polsce. Na przykład w ramach projektu „Deinstytucjonalizacja Szansą na Dobrą Zmianę” mają powstać Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego, dzięki którym będzie możliwe leczenie i wsparcie osób doświadczonych kryzysem psychicznym na poziomie społeczności lokalnych przy połączeniu usług zdrowotnych i społecznych.

Tej organizacyjnej zmianie ma towarzyszyć krzewienie w polskiej psychiatrii podejścia do osób z zaburzeniami psychicznymi skupionego na indywidualnych potrzebach i decyzyjności pacjenta.

Innowacyjne metody aktywizacji i wsparcia pacjentów, które sprawdziły się w psychiatrii we Włoszech, Niemczech czy Finlandii już zostały przez Fundację przeniesione na realia polskie.

Miedzy innymi projekt „Obudźmy Nadzieję, Wyzdrowienie Jest Możliwe!!! Powiat Wielicki” pozwolił na rozpropagowanie tzw. Otwartego Dialogu (ODA) - nowego podejścia do pracy z osobami doświadczonymi, w którym włącza się do procesu zdrowienia rodzinę i bliskich osoby doświadczonej.

Metoda Otwartego Dialogu polega na tym, aby w sytuacji ostrego kryzysu psychicznego, organizować spotkania z rodziną, i to najlepiej w ciągu doby od momentu dowiedzenia się o kryzysie. Zarówno pacjent, jak i członkowie rodziny powinni zostać zaproszeni do udziału w pierwszym spotkaniu i uczestniczyć w nich potem w trakcie procesu terapeutycznego, tak długo, jak będzie to potrzebne (o tej metodzie Adam Bodnar rozmawiał też w Koszalinie).

Fundacja „Leonardo” organizuje szkolenia z ODA od 2014 r. przygotowując kolejnych specjalistów do pracy opartej na towarzyszeniu pacjentowi w procesie jego zdrowienia.

Z podejściem ODA współgra idea EX-IN (przekazywana w ramach projektu: „Nowy Zawód - Ekspert przez Doświadczenie „EX-IN”). Specjalne szkolenia mają przygotować osoby doświadczone kryzysem psychicznym do zawodu instruktora zdrowienia,  co pozwala je  włączyć do zespołu specjalistów. W ten sposób doświadczenie choroby psychicznej staje się nową kompetencją.

- Jestem rehabilitantką z doświadczeniem dwubiegunowej choroby psychicznej. Najważniejsze jest to, by poczuć się zdrowym, by nie doświadczać stygmatyzacji, by to nie kończyło się autodestrukcją - mówiła uczestniczka spotkania.

Obecność „Ekspertów przez Doświadczenie” nie tylko ma wpływ terapeutyczny na osoby przeżywające kryzys, ale ukazuje też znaczenie „równości głosów” specjalistów i osób z zaburzeniami w tworzeniu systemu leczenia i wsparcia. Fundacja poprzez tego rodzaju integrację różnych grup i stanowisk skuteczniej przeciwdziała trudnej sytuacji osób doświadczonych kryzysem psychicznym związanej z ich izolacją od społeczeństwa.