Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Eksperci BRPO odpowiadają na pytania pod bezpłatnym telefonem 800 676 676. Podejmują też interwencje i wyjaśniają sytuacje sporne i wątpliwe. O tym można przeczytać tu: INTERWENCJE RPO W SPRAWIE KORONAWIRUSA

Po Świętach kończy mi się urlop wychowawczy. Jak wygląda opieka nad dzieckiem w takiej sytuacji? Nie było zapisane do żłobka, nie miało też jeszcze opiekunki.

Tu przede wszystkim trzeba rozważyć, o ile charakter pracy pozwala, złożenie wniosku do pracodawcy o zdalne wykonywanie pracy.

Rzecz w tym, że prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego na czas epidemii przysługuje tylko w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19 . (art. 4. 1 tzw. Tarczy Antykryzysowej, czyli ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz.U. z 2020 poz. 374, 567, 568).

W sprawie dziecka przepisy Tarczy odwołują się do art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 i 1590).

Co można zrobić po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, jeśli nie przysługuje zasiłek z tyt. opieki nad dzieckiem do lat 8,  gdyż dziecko było zbyt małe aby zapisać je do żłobka.

Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U.2020.326 z późn. zm., dalej jako „ustawa o opiece”), opieka w żłobku jest sprawowana nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia. Natomiast opieka w klubie dziecięcym jest sprawowana nad dziećmi w wieku od ukończenia 1 roku życia. Podmioty tworzące żłobek lub klub dziecięcy ustalają zasady związane z przyjmowaniem dzieci do tych placówek.

Zgodnie z art. 6a ustawy o opiece, w przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu dzieci, minister właściwy do spraw rodziny, w drodze rozporządzenia, może czasowo ograniczyć lub czasowo zawiesić funkcjonowanie form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 na obszarze kraju lub jego części, uwzględniając stopień zagrożenia na danym obszarze.

Od 8 marca 2020 r. obowiązują przepisy, które przewidują dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Przysługuje on w wymiarze do 14 dni osobie objętej ubezpieczeniem chorobowym (np. z umowy o pracę, umowy zlecenia, działalności gospodarczej) zwolnionej z pracy, która musi zająć się dzieckiem w wieku do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły w związku z COVID-19.

Ponadto, przyjęte 31 marca 2020 r. przepisy wprowadziły zmiany dotyczące dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Zmiany te polegają na: wydłużeniu o kolejne 14 dni okresu, przez który przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy oraz na przyznaniu prawa do tego zasiłku rodzicom dzieci niepełnosprawnych w wieku powyżej 8 lat. 

Należy jednak zaznaczyć, iż świadczenie to przysługuje w sytuacji konieczności opieki nad dzieckiem spowodowanej zamknięciem żłobka lub klubu dziecięcego, a zatem brak tej przesłanki uniemożliwia ubieganie się o świadczenie.

Istnieje jeszcze kilka innych możliwości np. urlop wychowawczy (co do zasady bezpłatny, choć można się ubiegać o zasiłek wychowawczy, jeżeli spełnione są przesłanki ustawowe) lub urlop rodzicielski. W takich sprawach najlepiej skontaktować się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, aby ustalić czy w danej sytuacji określone świadczenie lub urlop przysługuje oraz na jakich warunkach.

Informacyjnie warto wskazać, że od 30 marca 2020 r. ZUS uruchomił specjalną infolinię dla osób chcących uzyskać informacje w sprawach dotyczących zasiłków opiekuńczych na czas opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły. Porady udzielane są w dni robocze, w godzinach 7:00 - 15:00 pod numerem telefonu 22 290 87 01. W pozostałych sprawach związanych ze świadczeniami z ubezpieczeń społecznych można też korzystać z ogólnopolskiej infolinii pod numerem telefonu 22 560 16 00, która jest dostępna w dni robocze w godzinach 7:00 -18:00.

Co oznacza wstrzymanie terminów procesowych? Czy mogę dostać decyzję administracyjną?

W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych między innymi w:

1. postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych,
2. postępowaniach egzekucyjnych,
3. postępowaniach karnych,
4. postępowaniach karnych skarbowych,
5. postępowaniach w sprawach o wykroczenia,
6. postępowaniach administracyjnych,
7. postępowaniach i kontrolach prowadzonych na podstawie ustawy Ordynacja podatkowa,
8. kontrolach celno-skarbowych,

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Pod pojęciem „termin procesowy” należy rozumieć okres, w którym ma lub może być podjęta czynność procesowa wywołująca określone skutki. Terminy procesowe dzielą się na: ustawowe (ich długość określają przepisy prawa), sądowe (ich długość określa sąd) oraz umowne (ich długość określają strony postepowania). Przykłady:

• - termin ustawowy > „Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.” (art. 445 § 1 kodeksu postępowania karnego);
• - termin sądowy > „Jeżeli postępowanie dowodowe napotyka przeszkody o nieokreślonym czasie trwania, sąd może oznaczyć termin, po którego upływie dowód może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu.” (art. 242 kodeksu postępowania cywilnego);
• - termin umowny > „Organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu.” (art. 98 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego).

W odniesieniu do postepowań cywilnych i karnych, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, przewidziano zawieszenie biegu lub wstrzymanie rozpoczęcia biegu wszystkich terminów procesowych (ustawowych, sądowych i umownych). Ponadto, nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem spraw pilnych. Jako przykłady spraw pilnych można wymienić m.in.:

• - sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką,
• - sprawy o umieszczenie lub przedłużenie pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich,
• - sprawy w przedmiocie wniosków o zastosowanie, przedłużenie, zmianę i uchylenie tymczasowego aresztowania,
• - sprawy o których mowa w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.

Prezes właściwego sądu może zarządzić rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej, jeżeli jej nierozpoznanie mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego, albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, a także gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.

W odniesieniu do postępowań administracyjnych, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, podobnie jak w postępowaniach cywilnych i karnych, wstrzymaniu podlega bieg terminów procesowych, a także, nie przeprowadza się rozpraw oraz posiedzeń organów administracji publicznej. Jednakże w postępowaniu administracyjnym nie przewidziano spaw pilnych. Wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów dotyczy więc wszystkich rodzajów spraw administracyjnych.

Warto jednak pamiętać, że na żądanie organu administracyjnego, strona lub uczestnik postępowania, są obowiązani do dokonania czynności określonej w żądaniu, między innymi jeżeli:

• - wymaga tego interes publiczny lub ważny interes strony,
• - niepodjęcie czynności mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.

Zawieszenie lub wstrzymanie rozpoczęcia biegu terminów procesowych nie oznacza, że stronie nie może być doręczona decyzja administracyjna. Strona decyzję taką może otrzymać (np. decyzję administracyjną, nakładającą karę pieniężną może wydać państwowy inspektor sanitarny w przypadku nieprzestrzegania obowiązkowej kwarantanny). Jeżeli strona wniesie odwołanie od tej decyzji w terminie, czynność ta pozostaje skuteczna. Jeżeli jednak strona, z uwagi na wstrzymanie terminów procesowych nie odwoła się od decyzji, będzie mogła to zrobić po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Ponadto, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, organ lub podmiot może z urzędu wydać odpowiednio decyzję w całości uwzględniającą żądanie strony lub uczestnika postępowania, zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu, wyrazić stanowisko albo wydać interpretację indywidualną.

Podstawa prawna: art. 14a, art. 15zzs, art. 48a ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, 567 i 568).

Czy można pojechać, w kilka osób, samochodem osobowym do pracy w Danii ?

Zgodnie z treścią § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii wprowadzono zakaz przemieszczania się. Przewidziano kilka wyjątków m.in.  dot. sytuacji wykonywania czynności zawodowych.

Wyjazd do pracy w Danii mieści się w tych granicach.

Liczba osób poruszających się samochodem nie jest określona w tym rozporządzeniu.

Jak w każdej sytuacji powinniśmy kierować się zasadą minimalizowania ryzyka i jeśli nie jest to konieczne, unikać kontaktów z innymi osobami. Problemem może być jedynie przekroczenie granicy z Niemcami w drodze do Danii. O ewentualnych obostrzeniach związanych z wjazdem na teren innego kraju należy skontaktować się z infolinią MSZ.

Czy możemy zrobić na działce grilla tylko dla domowników.

Jeżeli uznamy, że będzie to wspólne przygotowanie i spożycie posiłku przez domowników na ich prywatnej nieruchomości, to powinno się to mieścić w zakresie „zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego”, co obecnie jest dozwolone.

Szykując się do takiego grilla trzeba jednak także bardzo dobrze poznać obowiązujące regulacje i umieć się nimi posługiwać:

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, w § 5 zakazuje przemieszczania się w czasie epidemii w okresie od 1 do 11 kwietnia 2020 r. na obszarze RP z wyjątkiem:

1. wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzenia działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;
2. zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej, tej osoby, osoby jej najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1950 i 2128), a jeżeli osoba przemieszczająca się pozostaje we wspólnym pożyciu z inną osobą - także osoby najbliższej osobie pozostającej we wspólnym pożyciu, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;
3. wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu;
4. sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych;
5. wykonywania czynności związanych z realizacją zadań określonych w ustawie z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2020 r. poz. 67 i 148) i ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2018 r. poz. 1967 oraz z 2020 r. poz. 148 i 285) oraz zakupu towarów i usług z nimi związanych.

Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie do premiera z 3 kwietnia krytycznie odniósł się do generalnego zakazu przemieszczania się, gdyż narusza  to zasady wynikające z Konstytucji.

Wynająłem koledze na czas kwarantanny dom na działce. Czy mogę posprzątać na działce i przygotować część działki do robót budowlanych, bez kontaktu z kolegą, który jest zamknięty w domu?

Ze względu na panującą sytuację i ograniczenia, w zakresie swobodnego przemieszczania się należy wziąć pod uwagę, iż względy bezpieczeństwa powinny być traktowane priorytetowo. Zatem należy rozważyć odczekanie 14 dni kwarantanny i dopiero wtedy ruszyć z porządkami na działce.

Warto pamiętać, że policja ma prawo kontrolować osoby będących w kwarantannie, należy zminimalizować możliwość przebywania osób postronnych na terenie posesji, w której odbywana jest kwarantanna.

Jestem w trakcie rozwodu, czy powinnam pozwalać dzieciom na obowiązkowe kontakty z ich ojcem w obecnej sytuacji?

Wprowadzenie stanu epidemii nie zwolnią rodzica, z którym przebywają dzieci, do umożliwiania kontaktu z drugim rodzicem, tak jak wskazał to sąd w postanowieniu zabezpieczającym. Jednakże realizacja prawa do kontaktów z dziećmi musi uwzględniać ograniczenia, zakazy i nakazy związane w prowadzeniem stanu epidemii.

Na przykład, jeśli do tej pory kontakty odbywały się w domu matki, domu ojca, kinie i parku miejskim, to obecnie miejsca kontaktów należy ograniczyć jedynie do domów. Prawo rodzica do kontaktów z dziećmi realizuje nie tylko jego interes ale również dobro dziecka. Wprowadzenie stanu epidemii i ochrona zdrowia przed potencjalnym zakażeniem nie unieważnia praw rodzica i dziecka do kontaktów.

Mój syn jest w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym, chciałabym, żeby został zwolniony do domu ze względu na stan epidemii.

Koronawirus nie zmienił sytuacji prawnej wychowanków MOW. Nie ma możliwości zwolnienia wychowanka w związku z ogłoszonym stanem epidemii.

RPO wyjaśniał tę kwestię m.in. pisząc do Dyrektora Ośrodka Rozwoju Edukacji (IX.550.2.220) oraz Dyrektora Departamentu Spraw Rodzinnych i Nieletnich w Ministerstwie Sprawiedliwości (VII.7037.59.2020). Z odpowiedzi wynika, że Ministerstwo Sprawiedliwości zaleca dyrektorom MOW ograniczenie ruchu/przemieszczania się wychowanków. Ministerstwo podkreśla, że przepustka czy urlop są formą nagrody i zasady ich udzielania nie zmieniły się w obecnym stanie epidemii.

Jednakże Ministerstwo Sprawiedliwości pozostawia dyrektorowi placówki prawo do podjęcia decyzji z uwzględnieniem sytuacji wychowawczej i rodzinnej wychowanka.