Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.1502.2020

Wystąpienie do Konsultanta Krajowego w dziedzinie psychologii klinicznej w sprawie konieczności poszanowania praw pacjentów Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.

Rzecznik Praw Obywatelskich od wielu lat monitoruje sposób funkcjonowania Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie (dalej jako: KOZZD lub Ośrodek). Na podstawie licznych wizytacji Ośrodka, analizy aktów prawnych odnoszących się do funkcjonowania KOZZD, wyników prowadzonych postępowań wyjaśniających skargi pacjentów oraz opinii ekspertów z wielu dziedzin nauki, Rzecznik dostrzega potrzebę dokonania zmiany filozofii funkcjonowania tego miejsca pozbawienia wolności. Pilnym zadaniem jest też doprowadzenie do gruntownej nowelizacji ustawy, jak również wydanych na jej podstawie rozporządzeń Ministra Zdrowia czy innych aktów prawnych określających zadania Ośrodka w Gostyninie. Obecne braki legislacyjne nie pozwalają bowiem na jego prawidłowe funkcjonowanie, prowadząc do naruszania praw pacjentów i standardów międzynarodowych.

W dniu 23 czerwca 2020 r. 30 pacjentów Ośrodka podjęło protest głodowy, który pokazywał skalę nagromadzonych i nierozwiązanych problemów, z jakimi boryka się Ośrodek. Prowadzona akcja protestacyjna została zakończona w dniu 29 czerwca 2020 r. poprzez podpisanie porozumienia pomiędzy kadrą zarządzającą a pacjentami Ośrodka. Jednym z elementów mediacji było przywrócenie możliwości korzystania przez pacjentów z usług firm kurierskich w zakresie dostarczania im zamówionych paczek. Dyrektor KOZZD wyraził zgodę, że postulat ten zostanie zrealizowany po zniesieniu stanu epidemicznego w kraju.

Tymczasem jeden z pacjentów, niebiorący bezpośredniego udziału w prowadzonych rozmowach, skierował prośbę do Dyrektora Ośrodka o wskazanie podstawy prawnej wprowadzonych ograniczeń w zakresie dostarczania pacjentom paczek za pośrednictwem firm kurierskich. W odpowiedzi Dyrektora na powyższe pojawiła się m.in. sugestia, że wniosek pacjenta świadczy o "znacznym nasileniu występujących u niego cech osobowości dyssocjalnej".

Takie stwierdzenie wzbudziło szczególny niepokój Rzecznika. Prawo do składania petycji, wniosków i skarg m.in. w interesie własnym wynika wprost z art. 63 Konstytucji. Kwestię tę reguluje również wewnętrzny regulamin organizacyjno-porządkowego pobytu pacjenta w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym 4 w Gostyninie z dnia 2 stycznia 2020 r., który stanowi, że pacjent przebywający w Krajowym Ośrodku ma prawo do składania pisemnych wniosków, skarg i odwołań do Kierownika Krajowego Ośrodka. Możliwość korzystania z takiego prawa jest wyrazem podmiotowego traktowania pacjentów - nadal pozostają oni obywatelami, zachowując prawa i wolności obywatelskie, w zakresie, w jakim nie zostały ograniczone w ustawie.

Rzecznik zwrócił się zatem do Konsultanta Krajowego z prośbą o ocenę słuszności przedmiotowej diagnozy przedstawionej przez Dyrektora KOZZD oraz przedstawienie stanowiska w sprawie.