Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.141.2021

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie zakazu pozostawania skazanych samych w celach.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich kierowane są skargi na sposób realizacji zakazu pozostawiania osadzonego samotnie w celi mieszkalnej w sytuacji, gdy współosadzeni wychodzą do pracy, na spacer, są konwojowani na czynności procesowe bądź na konsultacje lekarskie do pozawięziennych podmiotów leczniczych, a także podczas krótszej nieobecności - wyjścia do telefonu, ambulatorium, na rozmowę z wychowawcą lub psychologiem. Osadzeni żalą się, że na czas nieobecności współosadzonych są przemieszczani do innej celi mieszkalnej bądź też w zajmowanej przez nich celi umieszczani są osadzeni z innych cel. Rozwiązaniem stosowanym przez administracje jednostek penitencjarnych jest także przemieszczenie osadzonego do świetlicy, do odrębnego pomieszczenia, a nawet pozostawienie go na korytarzu.

Opisaną powyżej praktykę osadzeni odbierają jako dodatkową uciążliwość, utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu, zaburzające ich plany. Wymóg częstego opuszczania "swojego miejsca" wpływa na pogorszenie kondycji psychicznej osadzonego. Przebywając w innej celi są oni pozbawieni dostępu do swoich rzeczy, mają gorsze warunki do nauki czy odpoczynku.

Konieczność przebywania w celi zgodnie z zakwaterowaniem, ale w towarzystwie osadzonego, który został doprowadzony do celi, może również powodować sytuacje konfliktowe. W jednej ze skarg wskazano, że współosadzony, który przebywał w celi przez kilka godzin, nie założył maseczki ochronnej, mimo widocznych objawów infekcji. Ponadto, próbował przywłaszczyć rzeczy będące własnością osób zakwaterowanych w celi.

Nie ulega wątpliwości, iż na dyrektorach jednostek penitencjarnych spoczywa obowiązek i odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa osobom pozbawionym wolności. Obowiązkiem funkcjonariuszy Służby Więziennej jest sprawowanie stałego nadzoru nad osadzonymi, w tym również zapobieganie próbom samobójczym i samouszkodzeniom. W ocenie Rzecznika, Służba Więzienna podejmuje szereg działań mających na celu zapewnienie osobom pozbawionym wolności bezpieczeństwa osobistego. Rzecznik nie kwestionuje też zasady, że osadzeni należący do grup wskazanych w Instrukcji nr 10/20 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 5 listopada 2020 r. w sprawie zapobiegania samobójstwom osób pozbawionych wolności, nie mogą pozostawać samotnie w celi. Osoby te powinny być jednak kwaterowane w celach większych niż dwuosobowe, a jeżeli brak takiej możliwości bądź istnieje konieczność opuszczenia celi, należy umieszczać je w pomieszczeniach takich jak świetlica, biblioteka, czytelnia, a jedynie w ostateczności w innej celi, z innymi osadzonymi.

W ocenie Rzecznika nie do zaakceptowania jest natomiast praktyka pozostawiania osadzonego na korytarzu, stosowana zazwyczaj podczas krótszej nieobecności współosadzonego, ale w niektórych przypadkach nawet ponad godzinę, na przykład w czasie realizacji przez współosadzonego spaceru. Korytarz oddziału mieszkalnego nie powinien pełnić funkcji "poczekalni" dla osadzonych. Pojawiają się również wątpliwości, czy opisana praktyka nie utrudnia wykonywania obowiązków przez funkcjonariuszy pełniących służbę w oddziale i czy nie wpływa negatywnie na zapewnienie porządku i bezpieczeństwa w zakładzie karnym.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Dyrektora Generalnego SW z prośbą o zajęcie stanowiska w przedstawionych kwestiach oraz podjęcie działań celem wyeliminowania opisanej praktyki prowadzącej do poniżającego i niehumanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności.