Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.2468.2018

Wystąpienie do Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Zdrowia w sprawie relacji interpersonalnych w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie.

Rzecznik Praw Obywatelskich od 6 lat monitoruje sytuację w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie (dalej: KOZZD lub Ośrodek) i stan przestrzegania praw i wolności przebywających tam osób. W licznych wystąpieniach generalnych Rzecznik wnosił o dokonanie kompleksowej nowelizacji ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób oraz wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych.

Rzecznik stwierdził, iż obecne braki legislacyjne nie pozwalają na prawidłowe działanie Ośrodka w Gostyninie i pełną realizację zakładanych w ustawie celów terapeutycznych. Jednakże, zapewnienie pacjentom skutecznej terapii, pozwalającej na powrót do społeczeństwa i funkcjonowanie w nim zgodnie z zasadami współżycia społecznego, nie zależy wyłącznie od dobrze napisanego prawa. Warunkiem koniecznym jest także zbudowanie i utrzymywanie właściwych relacji między pacjentami Ośrodka a jego personelem. Tymczasem powszechną wiedzą jest, że wbrew powyższym standardom, w KOZZD panuje atmosfera konfliktu i braku wzajemnego zrozumienia, na co uwagę zwracają zarówno pacjenci, jak i personel Ośrodka. Pacjenci twierdzą, że czują się przedmiotowo traktowani i muszą walczyć o swoją godność. Nie dostrzegają gotowości zespołu terapeutycznego, a przede wszystkim Dyrektora do rozmowy i zrozumienia ich trudności w codziennym funkcjonowaniu w Ośrodku oraz problemów, z jakimi się borykają. Pracownicy KOZZD są zaś zdania, że pacjenci nie identyfikują się z celem pobytu w Ośrodku i nie wykazują chęci pracy nad sobą. Dodatkowo prezentują wrogą i roszczeniową postawę wobec otaczającej ich rzeczywistości, w tym wobec personelu Ośrodka.

Pobyt w KOZZD wiąże się nie tylko z procesem leczniczo-terapeutycznym. Istotnym obszarem są warunki bytowe. Prawa osób umieszczonych w KOZZD w tym zakresie określa - choć w bardzo znikomym stopniu - ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. Przepis art. 32 ust. 2 ustawy stanowi, że osoba stwarzająca zagrożenie umieszczona w Ośrodku ma prawo do pomocy w ochronie swoich praw, w szczególności do kierowania ustnych i pisemnych skarg dotyczących naruszenia jej praw oraz uzyskania informacji o rozstrzygnięciu zgłoszonej sprawy. Powyższe oznacza, że powinno się zapewnić odpowiednią przestrzeń do realizacji prawa pacjentów do przedstawiania swoich skarg i uwag w trakcie bezpośrednich spotkań z kierownictwem KOZZD. Tymczasem wewnętrzne regulaminy Ośrodka, stanowiąc jedynie o pisemnej formie składania skarg, nie spełniają wymogów określonych ww. ustawą i nie zapewniają pacjentom możliwości osobistego przedstawienia sprawy kierownictwu Ośrodka.

Pacjenci KOZZD, w skargach, a także w rozmowach z pracownikami Biura RPO, niejednokrotnie wskazywali, że ich prośby o zorganizowanie spotkań z personelem oraz z Dyrektorem Ośrodka, nie były uwzględniane. Pacjenci podnoszą, że pracownicy ochrony kierują pod ich adresem obraźliwe określenia. Są złośliwi i szyderczy. Podjęta przez jednego z pacjentów próba zwrócenia uwagi personelowi na nieodpowiednie zachowanie, spowodowała jedynie eskalację negatywnych wypowiedzi. Z przekazanych przez pacjentów informacji wynika również, że Dyrektor Ośrodka unika bezpośredniego kontaktu z nimi. Dyrektor unika wizyt na oddziałach mieszkalnych, a indywidualne rozmowy pacjentów z Kierownikiem Ośrodka, co do zasady, nie odbywają się. Jeśli natomiast dochodzi do rozmowy na osobności, to przebiega ona w nerwowej atmosferze.

Brak wypracowanych zasad i standardów w komunikacji między personelem Ośrodka a pacjentami i spowodowana tym destabilizacja, zauważalna jest szczególnie teraz w dobie panującej epidemii SARS-CoV-2.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się z prośbą o szczególne zainteresowanie się Ośrodkiem w Gostyninie w aspekcie obowiązujących w nim zasad korzystania przez pacjentów z prawa do składania skarg kierownictwu Ośrodka, panujących tam relacji interpersonalnych, a także w odniesieniu do braku odpowiedniego wsparcia personelu Ośrodka poprzez wprowadzenie oferty szkoleń oraz superwizji.