Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.1702.2017

Wystąpienie do przewodniczących sejmowych i senackich komisji w sprawie luki prawnej dotyczącej funkcjonowania Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.

Dotychczasowa analiza problemów związanych z działalnością Ośrodka, poprzedzona kilkukrotnymi wizytacjami pracowników Biura RPO w KOZZD, w tym Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, pozwala wskazać szereg luk prawnych w przepisach ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, o których w ponad 30 wystąpieniach kierowanych do różnych organów, w tym Prezesa Rady Ministrów, Ministra Sprawiedliwości i Ministra Zdrowia, Rzecznik Praw Obywatelskich informował. Niestety, żaden z organów posiadających inicjatywę legislacyjną nie podjął działań, które zmierzałyby do kompleksowej nowelizacji ustawy.

Rzecznik zauważył, że do dnia dzisiejszego nie znowelizowano przepisu art. 46 ust 1 ustawy, który częściowo został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z przepisami Konstytucji. Wyrokiem z dnia 23 listopada 2016 r., w sprawie o sygn. akt K 6/14, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że ww. przepis traci moc w zakresie, w jakim przewiduje sporządzanie opinii w sprawie niezbędności dalszego pobytu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym tylko przez jednego lekarza psychiatrę.

W kontekście poszanowania praw i wolności osób umieszczonych w KOZZD, Rzecznik chciałby zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 75/18, zgodnie z którą przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o zabezpieczeniu mają zastosowanie do ustawy z dnia 22 listopada 2013 r., ale niedopuszczalne jest udzielenie takiego zabezpieczenia w postaci umieszczenia danej osoby w KOZZD. Ponieważ sądy cywilne, pomimo treści powyższej uchwały Sądu Najwyższego, w dalszym ciągu stosują zabezpieczenie cywilne polegające na pozbawieniu wolności w KOZZD, w dniu 29 listopada 2019 r. Rzecznik zwrócił się do powiększonego składu Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie, czy w postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r., przepisy ustawy w zw. przepisami Kodeksu postępowania cywilnego mogą stanowić podstawę udzielenia zabezpieczenia poprzez umieszczenie uczestnika postępowania w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.

Kolejnym zagadnieniem wymagającym pilnych regulacji ustawowych jest kwestia pobytu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym osób chorujących psychicznie. Taka sytuacja może zaistnieć z powodu błędnego skierowania przez sąd do Ośrodka osoby zmagającej się z chorobą psychiczną, bądź też zachorowania pacjenta w trakcie wieloletniego pobytu w Ośrodku. Stanowczo należy podkreślić, że KOZZD nie jest szpitalem psychiatrycznym i nie prowadzi się w nim leczenia osób chorujących psychicznie. Osoby umieszczone w Ośrodku powinny być poddawane terapii ze względu na zaburzenia osobowości, zaburzenia preferencji seksualnych bądź upośledzenie umysłowe. Należy także podnieść również kwestię braku regulacji w przypadku konieczności leczenia wymagającego skomplikowanych procedur medycznych bądź poddania pacjenta KOZZD długoterminowym badaniom w warunkach szpitalnych, np. w sytuacji prowadzenia protestu głodowego, czy wymagającego przeprowadzenia zabiegu kardiologicznego.

Ponadto, w wystąpieniach generalnych, jak i notatkach z wizytacji, Rzecznik wielokrotnie wskazywał, że prawa i wolności pacjentów KOZZD nie mogą być ograniczone na podstawie regulaminu wydanego przez Dyrektora tego podmiotu leczniczego. Niestety, do takich przypadków dochodzi ze względu na brak norm ustawowych, które określałyby prawa i obowiązki pacjentów oraz dawały podstawy ograniczenia ich praw.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się z prośbą o podjęcie działań zmierzających do jak najszybszego ustawowego wyeliminowania licznych luk prawnych w ustawie o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób.