Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.1143.2018

Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zakazu wstępu do jednostek penitencjarnych osób uprzednio karanych.

Rzecznik Praw Obywatelskich powziął informację, jakoby prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej skazanych stały na przeszkodzie obowiązujące regulacje prawne. W ostatnim czasie odnotowano zmianę wieloletniej praktyki, wskutek czego do zakładów karnych i aresztów śledczych nie mogą obecnie wejść osoby współpracujące ze stowarzyszeniem „Bractwo Więzienne – Samarytania”, tj. byli więźniowie. Zakaz ten jest realizacją przepisu § 3 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie współdziałania podmiotów w wykonywaniu kar, środków karnych, kompensacyjnych, zabezpieczających, zapobiegawczych oraz przepadku, a także społecznej kontroli nad ich wykonywaniem (dalej: rozporządzenie), który stanowi, że „przedstawicielem podmiotu współdziałającego w procesie resocjalizacji oraz osobą godną zaufania podejmującą działania, o których mowa w rozporządzeniu, może być osoba, która nie była skazana za przestępstwo popełnione umyślnie”.

Rzecznik zauważył, że resocjalizacja, rozumiana jako „powrót do społeczeństwa”, nie może być prowadzona w oderwaniu od przedstawicieli tego społeczeństwa. Doceniając zatem wagę ich udziału w wykonywaniu kary pozbawienia wolności, dopuszcza się aktywność w tym procesie organizacji społecznych. Działając poprzez określone organizacje (stowarzyszenia, fundacje, itp.), obywatele podejmują różne inicjatywy w celu współdziałania z administracją w wykonywaniu kary pozbawienia wolności i w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, sportowej i religijnej na terenie jednostek penitencjarnych. Ustawodawca przyjął, że podmioty te podejmują działania w celu zwiększenia efektywności działania organów państwowych oraz wzmacniania praworządnego działania tych organów (art. 38 § 2 k.k.w.). W tej sytuacji naturalne wydaje się, że prawodawca powinien zagwarantować wspomnianym organizacjom warunki faktyczne i prawne, które umożliwią skuteczne współdziałanie z administracją więzienia w resocjalizacji osób pozbawionych wolności.

W ocenie Rzecznika dla zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w jednostce penitencjarnej, a także dla zagwarantowania właściwego wpływu przedstawicieli organizacji na skazanych, wystarczająca jest przesłanka określona w § 3 pkt 4 ww. rozporządzenia wskazująca, że przedstawiciel daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków. Rzecznik wskazał, iż w tym kryterium zawiera się niejako zobowiązanie przedstawiciela do dołożenia wszelkich starań, aby misję organizacji, którą reprezentuje, wykonywać właściwie, z poszanowaniem przepisów powszechnie obowiązujących i regulacji wewnętrznych Służby Więziennej oraz w oparciu o wypracowane procedury współpracy.

Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o podjęcie inicjatywy prawodawczej i nowelizację przepisów rozporządzenia w sposób, który umożliwi współudział w podejmowanych działaniach resocjalizacyjnych i terapeutycznych na rzecz więźniów również osób skazanych za przestępstwo popełnione umyślnie. Poprosił również o informację o decyzjach podjętych w przedmiotowym zakresie.