Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.599.2017

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie warunków bytowych osadzonych w wieloosobowych celach mieszkalnych.

Warunki bytowe w jednostkach penitencjarnych, w jakich przebywają osoby pozbawione wolności, pozostają od lat w stałym zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich. Zarówno w toku rozpoznawania indywidualnych wniosków więźniów, jak również podczas czynności prowadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, pracownicy Biura RPO stwierdzają występowanie wielu problemów wynikających z kwaterowania osadzonych w wieloosobowych celach mieszkalnych, zwracając szczególną uwagę na warunki w celach większych niż dziesięcioosobowe.

Umieszczenie w bardzo dużych celach wielu osób, często mających deficyty z kontrolowaniem emocji, stymuluje wzrost napięcia i stresu, które znajdują upust w sytuacjach konfliktowych. Każdy konflikt, z uwagi na możliwość eskalacji, stanowi z kolei zagrożenie dla wewnętrznego bezpieczeństwa jednostki i bezpieczeństwa osobistego osadzonego. Cierpią przede wszystkim więźniowie słabsi, zajmujący z różnych powodów niższą pozycję w grupie. Przypadki znęcania się fizycznego i psychicznego, najczęściej mające miejsce właśnie w celach wieloosobowych, to zwykle nie zdarzenia spontaniczne i krótkotrwałe, a rozciągnięte w czasie i jeśli nawet nienagminne, to jednak każde jest osobistym i traumatyzującym przeżyciem konkretnej ofiary, o trudnych do przewidzenia i przezwyciężenia konsekwencjach. Nie bez znaczenia jest również bardzo mała aktywność poza celą mieszkalną osób tymczasowo aresztowanych, jak i skazanych w zakładach karnych typu zamkniętego. W celach kilkunastoosobowych trudne są również warunki bytowe, godzące w poszanowanie prawa do prywatności. Niejednokrotnie cele te wyposażone są zaledwie w jedną toaletę i jedną umywalkę, co uniemożliwia osobie pozbawionej wolności załatwienie potrzeby fizjologicznej w każdym czasie.

Przepisy krajowe nie regulują maksymalnej pojemności cel mieszkalnych w jednostkach penitencjarnych. Mając jednak na uwadze kodeksową zasadę wykonywania kar i środków zapobiegawczych w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej, a także zalecenia międzynarodowe, należy stwierdzić, iż warunki sanitarno-higieniczne panujące w kilkunastoosobowych celach mieszkalnych, w jednostkach penitencjarnych typu zamkniętego, nie spełniają tych standardów.

Rzecznik Praw Obywatelskich dąży do tego, by warunki w więzieniu nie odbiegały od standardów przyjętych w społeczeństwie. Zatem liczba osadzonych, jak i codzienne czynności realizowane przez nich w celi mieszkalnej powinny odbywać się zgodnie nie tylko z normą prawną, ale również z normą kulturową i społeczną. Wobec powyższego skargi osadzonych na odbywanie kary w celach większych niż 10-osobowe będą uznawane w Biurze RPO za zasadne w związku z naruszeniem prawa do humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności.

Rzecznik zwrócił się do Dyrektora Generalnego SW z prośbą o przyjęcie planu likwidacji w jednostkach penitencjarnych typu zamkniętego wszystkich cel mieszkalnych większych niż dziesięcioosobowe i zabezpieczenie na ten cel środków finansowych. Poprosił również o powiadomienie o podjętych decyzjach w przedmiotowej sprawie.